مدیریت ریسک سرمایه گذاری خطر پذیر چیست؟
- ریسک های موجود در حوزه سرمایه گذاری خطرپذیر
خطرپذيرها خود در معرض همه آن ريسك‌هايي هستند كه يك بنگاه عادي با آنها مواجه است؛ هرچند اين ريسك‌ها به دليل ماهيت و حوزه فعاليت يك خطرپذير در برخي زمينه‌ها اهميت بيشتري دارند . بنابراين نخستين وظيفه يك خطرپذير آن است كه براي ريسك‌هاي خود فكري كند. اساساً كاركرد صنعت سرمايه گذاري خطرپذير در نظام ملي نوآوري از آن رو اهميت دارد كه بخشي از ريسك نوآوري را از كارآفرين مي‌پذيرد و هزينه‌هاي كارآفريني را از اين طريق كاهش مي‌دهد.
بر خلاف سرمایه‌گذاري در سهام بورسی و شرکت‌هاي پرسابقه خارج از بورس که در زمره سرمایه‌گذاري‌هاي همراه با سود و مخاطره متوسط و پایین شمرده می شوند، سرمایه گذاری خطر پذیر جزو سرمایه‌گذاري‌هاي همراه با سود و مخاطره بالا دسته‌بندي می شود. پروژه‌هاي با ریسک بالا، از سوي سرمایه‌گذاران مخاطره پذیر تامین مالی می شوند. واقعیت آماري این است که بنگاه‌هاي با سرمایه مخاطره پذیر، ریسکی هستند. براي نمونه (هانتسمن و هوبن) در بررسی‌هاي خود حدود 110 سرمایه‌گذاري انجام شده از سوي سازمانهاي سرمایه مخاطره پذیر را مورد مطالعه قرار دادند و دریافتند که 17 درصد از این سرمایه‌گذاری ها، زیان 100 درصدي براي سرمایه‌گذاران داشته اند. بازدهی متوسط تنها 4 درصد بود و تنها 25 درصد نمونه داراي بازدهی بیش از بازدهی متوسط پرتفوي بوده‌اند. از این رو به دلیل ریسک بالا، بانک‌ها کمتر تمایل دارند در پروژه‌هاي با ریسک بالا سرمایه‌گذاري کنند و این سرمایه‌گذاران مخاطره پذیرند که به امید بازدهی بالاتر، حاضرند در این پروژه‌ها سرمایه‌گذاري کنند.
آمارهاي کشورهاي پیشرفته نشان می دهد، بنگاه هاي دانش بنیان، اغلب تامین منابع خود را از طریق سرمایه‌گذاران مخاطره پذیر انجام میدهند. شناخت برنامه ریزي تجاري بنگاه‌هاي دانش بنیان، نیازمند تخصص و تجربه فنی است. در نتیجه سرمایه‌گذاران مخاطره پذیر، مزیت بیشتري نسبت به بانکهاي تجاري براي ارزیابی این نوع بنگاه‌ها دارند. در ایران، بانک هاي تخصصی به دلیل داشتن کارشناسان با تجربه در زمینه ارزیابی طرح‌ها، بهتر می توانند بنگاه‌هاي دانش بنیان را تامین مالی کنند. بنابراین با توجه به اینکه بنگاه‌هاي دانش بنیان به طور معمول پا به عرصه ناشناخته‌ها میگذارند و کشفیات و اختراعاتی را به همراه می آورند، از یک ریسک ذاتی نیز برخوردار می باشند. در ادامه به ريسك‌هاي اصلي كه يك خطرپذير با آن مواجه است، اشاره می‌كنيم:
ريسك نقدشوندگي
بنگاه‌هاي توسعه فناوري بيشتر بنگاه‌هايي تازه تأسيس و رو به رشد هستند، سود در چنين بنگاه‌هايي به طور مستمر توليد نمي‌شود؛ بلكه بر اثر نوآوري پس از دوره اي نسبتاً طولاني با توليد محصول مناسب ناگهان اقبال بازار به دست مي‌آيد و درآمد و سود سرشاري را نصيب بنگاه مي‌سازد. اين نمودار سود و درآمد براي سرمايه گذاران عادي چندان جذاب نيست و معمولاً خطرپذيران را جلب مي‌كند. بنابراين مشتريان بنگاه‌هاي توسعه فناوري تنها خطرپذيران هستند كه تعدادشان هم در بازار ايران چندان زياد نيست. از اين رو يك بنگاه خطر پذير براي فروش سهم خود پيش از موعد سودآوري بنگاه با اشخاص محدودي مي تواند وارد مذاكره شود و همين امر نشان مي‌دهد اين بازار از عمق چنداني برخوردار نيست. اين واقعيت بدان معناست كه خطرپذيران هنگام نقدكردن اجباري دارايي‌هاي خود سهام شركت‌هاي توسعه فناوري با ريسك نقدينگي مواجه خواهند بود؛ يعني ريسك كاهش ارزش دارايي هنگام نقد كردن. البته در صورتي كه اساساً بتوان اين سهام را نقد كرد.
- ريسك بازار
ريسك بازار به احتمال كاهش ارزش دارايي‌هاي يك بنگاه به دليل نوسان قيمت اسمي آنها اشاره دارد. اين كاهش ارزش هم مي‌تواند متوجه دارايي نقد و شبه نقد يك بنگاه باشد كه منشأ آن افزايش تورم، تغيير نرخ برابري ارز، افزايش نرخ بهره و مانند آن است و هم مي تواند دارايي‌هاي غير نقد بنگاه را مانند موجودي كالا و مواد اوليه، ماشين آلات و تجهيزات، ملك و ساختمان سهام ساير شركت‌ها و به ويژه دانش فني و دارايي‌هاي فكري را هدف قرار دهد. منشأ اين بخش از ريسك بازار عمدتاً تغيير قيمت كالاها در بازار است.
- ريسك اعتباري
ريسك اعتباري مؤلفه اصلي ريسك بانك‌ها و نهادهاي اعطاي تسهيلات است. در ايران كه صندوق‌هاي توسعه فناوري به صورت دولتي اداره مي‌شوند و مأموريت آنها بيشتر تخصيص اعتبار به شركت‌هاي نوپاي توسعه فناوري است تا سرمايه گذاري، ريسك اعتباري رخ مي‌نمايد. ريسك اعتباري را احتمال وقوع قصور طرف وام گيرنده در بازپرداخت تسهيلات گفته‌اند. با توجه به آن كه منبع اصلي درآمد يك نهاد پولي مانند بانك به ويژه در ايران از محل اين تسهيلات است، تأخير در بازپرداخت وام موجب كاهش درآمد بانك مي‌شود. در صورت ديركرد يا نكول علاوه بر زيان عدم النفع، اصل سرمايه بانك يا صندوق نيز با مخاطره روبه‌رو مي‌شود. هرچند اين ريسك را نبايد ريسك كليدي خطرپذيران دانست اما صندوق‌هاي توسعه فناوري در ايران يا بانك‌هاي عامل با اين ريسك بيش از هر ريسك ديگري دست و پنجه نرم مي‌كنند.
ريسك عملياتی در شركت‌های توسعه فناوری
شركت‌هاي توسعه فناوري بيشتر برمبناي روابط شخصي شكل مي‌گيرند و در سال‌هاي اول فعاليت خود هنوز سازماندهي قدرتمندي ندارند. گذشته از اين، در اين شركت‌ها صاحبان نوآوري و متخصصان فني شركت، مالك و مدير اصلي شركت نيز هستند. بيشتر اين افراد تجربه چنداني در اداره يك شركت ندارند و به ويژه از مسايل و مخاطراتي كه يك شركت نوپا با آن روبه‌روست، بي خبرند. اين مديران كمتر مي دانند چگونه بايد محصول خود را بازاريابي كنند؛ چطور توليد خود را توسعه دهند؛ كجا و چطور هزينه كنند؛ چگونه امور مالي خود را سامان بخشند؛ چگونه مذاكره كنند؛ چگونه قرارداد بنويسند؛ چطور قيمت محصول خود را تعيين كنند؛ چه موقع وام بگيرند؛ چه شريكي انتخاب كنند؛ چگونه مطالبات خود را وصول كنند؛ چقدر وجه نقد نگهدارند؛ چطور نام تجاري بسازند و از آن محافظت كنند و … وضعيت شكننده شركت باعث مي‌شود تا هر تصميم اشتباهي بنگاه را تا مرز ورشكستگي ببرد.
- ريسك عملياتي در شركت‌هاي خطرپذير
در شركت‌هاي خطرپذير ريسك عملياتي شامل نقص در رويه‌هاي حقوقي مانند ايراد در قرارداد ثبت مالكيت فكري يا اخذ ضمانت‌هاي لازم، دشواري در يافتن نهاد مرجع و شيوه حل اختلاف با صاحبان شركت، نقص در رويه‌هاي مالي مانند اشتباه در برآورد ارزش شركت، نقص سيستم نظارت مديريتي و مالي بر شركت های تابعه و وابسته، تشخيص نادرست زمان خروج و مانند آن مي شود. اين‌ها علاوه بر ساير ريسك‌هاي عملياتي متعارفي است كه هر بنگاه با آن روبه روست؛ نظير: ريسك از دست رفتن يا سرقت اطلاعات، وارد آمدن خسارت به دارايي‌هاي فيزيكي، تقلب و غیره
- پاسخ به ریسک در حوزه سرمایه گذاری خطرپذیر
توسعه سرمایه گذاری جمعی طرحی است که به دلایل ذیل می تواند ريسك سرمایه گذاری در شركت‌هاي نوپا را تا سطح قابل قبولي كاهش دهند:
- کاهش ریسک نقد شوندگی سهام
همان گونه كه گفتيم بخش عمده دارايي شر كت‌هاي نوپا را دارايي‌هاي نامشهود تشكيل مي دهد كه نه قابل وثيقه و نه قابل فروش هستند. لذا اين شركت‌ها به شدت با ريسك نقدشوندگي دارايي‌هاي خود مواجهند. ايجاد بازارهاي مبادله دارايي شركت‌هاي نوپا به ويژه مبادله دارايي‌هاي فكري مانند فن بازارها نقش مهمي در كاهش ريسك شركت‌ها نوپا دارد و به خصوص براي تأمين مالي اين شركت‌ها محمل بسيار مناسبي فراهم مي كند. اين بازار ريسك نقدشوندگي را براي شركت‌هاي نوپا و به تبع آن شركت هاي خطرپذير كاهش مي‌دهد.
- کاهش کنترل سرمایه گذاران خطر پذیر در تصمیم گیری استراتژیک شرکت های نوپا
یکی از معضلات جذب سرمایه از طریق سرمایه گذاران خطر پذیر برای استارتاپ ها ریسک بالای از دست دادن تصمیمات استراتژیک شرکت می باشد این مساله به دو دلیل اتفاق خواهد افتاد 1. عدم ارزشگذاری مناسب استارتاپ ها 2. ریسک بالای سرمایه گذاری در کشور و عدم اطمینان کامل به حوزه های استارتاپی از سوی سرمایه گذاران؛ حال آنکه با سرمایه گذاری جمعی می توان تا حدود خیلی زیادی این معضلات را مرتفع نمود زیرا حجم سرمایه گذاری هر نفر در پروژه محدود خواهد بود و ریسک از دست دادن سرمایه کل به شدت کاهش خواهد یافت و همچنین حامیان پروژه برخلاف سرمایه گذاران خطر پذیر در تصمیم گیری استراتژیک تاثیر گذار نخواهند بود.
- ايجاد مركز تجميع اطلاعات شرکت های نوپا و ارايه خدمات مشاوره و مديريت به سرمایه گذاران
زمينه‌هاي تحقيقاتي بسياري درباره ريسك شركت‌هاي نوپا تا كنون ناگشوده مانده است. مسايلي همچون ريسك‌هاي عمده‌اي كه بنگاه‌هاي نوپا با آن مواجهند، چگونگي اندازه‌گيري ريسك، بسامد وقوع، درجه سختي رخدادهاي نامطلوب و مانند آن تنها به مدد تجربيات گذشته كارآفرينان و سرمايه گذاران حل شدني است. ايجاد مخزني براي تجميع اين تجربيات گام ارزشمندي است كه كشورهاي ديگر نيز در حوزه‌هاي مشابه برداشته‌اند. با انباشت تجربه‌ها به مرور زمان اين مخزن اطلاعاتي مزيت بزرگي براي سرمایه گذاران ايجاد مي كند.
نظر خود را با ما در میان بگزارید !
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.
